Nhận thức
1. Thế nào là bệnh tự kỷ và những biểu hiện của nó?
Rối loạn phổ tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh với hai triệu chứng cốt lõi: suy giảm tương tác xã hội, sở thích hạn hẹp và hành vi lặp đi lặp lại theo khuôn mẫu. Đa số bắt đầu trước 3 tuổi và tỷ lệ mắc ở bé trai cao hơn bé gái. Rối loạn phổ tự kỷ có thể được chia thành rối loạn phổ tự kỷ chức năng thấp và rối loạn phổ tự kỷ chức năng cao theo mức độ thông minh và khả năng.
Nếu con có những dấu hiệu dưới đây, bạn cần cảnh giác:
- Không nói hoặc chậm nói, không sử dụng cử chỉ, nét mặt, ngữ điệu khác và các hình thức giao tiếp phi ngôn ngữ khác.
- Tránh giao tiếp bằng mắt, không nhìn mọi người, không phản ứng khi gọi và trêu chọc…
- Không thích chơi, tương tác với người khác hoặc tương tác theo những cách không phù hợp.
- Không thích chia sẻ với người khác, và thường không tìm kiếm sự an ủi khi họ không vui hoặc bị tổn thương.
- Không hiểu được ý nghĩa đằng sau sự hài hước, bông đùa…không thể hiểu được tâm lý và cảm xúc của người khác.
- Hành vi rập khuôn lặp đi lặp lại: Chú ý hoặc ám ảnh quá mức đối với một đồ vật hoặc hoạt động yêu thích, chẳng hạn như xoay đồ vật, dự báo thời tiết, mở cửa liên tục, bật vòi nước hoặc chỉ ăn một số loại đồ ăn nhất định.
2. Tại sao trẻ bị tự kỷ?
Mặc dù cơ chế bệnh sinh cụ thể của bệnh tự kỷ vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, căn bệnh này là do những thay đổi trong quá trình phát triển của não bộ, đặc biệt là những thay đổi trong các kết nối thần kinh não bộ, do yếu tố di truyền và yếu tố môi trường gây ra.
Yếu tố di truyền liên quan đến nhiều gen và sự tương tác giữa các tổ hợp gen làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhưng không phải là 100% di truyền. Yếu tố môi trường như bố mẹ tuổi thai cao, dọa sảy thai, nhiễm virus, ngạt khi sinh, nhẹ cân… , có thể làm tăng rủi ro.
3. Hội chứng Asperger là gì và tất cả những đứa trẻ này đều là thiên tài?
Hội chứng Asperger là một rối loạn phổ tự kỷ chức năng cao. Những người nổi tiếng như Einstein và Mozart được cho là mắc bệnh này. Những người này khao khát được giao tiếp với người khác, nhưng vì bệnh tật nên cách giao tiếp bị hạn chế, khó có mối quan hệ tốt giữa các cá nhân với nhau; họ có trí nhớ tốt và tập trung vào những điều họ quan tâm, nhưng đó là khó được chấp nhận bởi những điều mình không vừa ý, ăn nói sỗ sàng, dễ bị thay đổi tâm trạng và thường mâu thuẫn với người khác…
4. Trẻ vừa chậm nói vừa hướng nội?
Đây là một sự hiểu lầm về bệnh tự kỷ, và nhiều người thậm chí còn trì hoãn việc điều trị vì điều này . Trẻ chậm nói đơn thuần thường thể hiện nhu cầu của mình qua ngón tay và đáp lại tiếng gọi của người khác, trẻ có tính cách hướng nội có thể dễ dàng hiểu nét mặt của người khác và đọc truyện cười, nhưng những trẻ tự kỷ lại không làm được như vậy.
Việc chẩn đoán bệnh tự kỷ cần được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên môn có kinh nghiệm. Nó thường bao gồm: điều tra lịch sử y tế chi tiết để hiểu các đặc điểm phát triển, kiểm tra ngôn ngữ, hành vi, phản ứng tương tác, ngữ điệu... Cuối cùng, một phán đoán toàn diện được đưa ra dựa trên tiền sử bệnh, các biểu hiện lâm sàng và các kết quả kiểm tra khác nhau của trẻ kết hợp với các tiêu chuẩn chẩn đoán đặc biệt.
5. Muốn sinh con thứ hai thì khả năng bị tự kỷ có cao không?
Yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ mắc bệnh tự kỷ mà các phương pháp kiểm tra gen hiện tại không thể dự đoán hết được. Xét theo số liệu hiện nay, nhìn chung các gia đình có một con mắc chứng tự kỷ, nếu các thành viên khác trong gia đình không mắc chứng tự kỷ thì khả năng đứa con thứ hai mắc chứng tự kỷ cao hơn so với các gia đình không có con mắc chứng tự kỷ. Gia đình có con mắc chứng tự kỷ nếu muốn sinh con thứ hai, tốt nhất nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Điều trị
1. Tự kỷ có chữa được không, đã có thuốc chưa?
Thật không may, hiện nay không có thuốc đặc hiệu hay bất kỳ phương pháp điều trị dứt điểm nào cho bệnh tự kỷ. Việc giáo dục, đào tạo và can thiệp hành vi một cách kiên trì vẫn là phương pháp hiệu quả nhất. Điều trị bằng thuốc là một biện pháp phụ trợ triệu chứng ngắn hạn và một mình thuốc không thể đảo ngược hoặc thay đổi căn bản vấn đề cốt lõi của bệnh tự kỷ. Khi một số triệu chứng đặc biệt nổi bật, chẳng hạn như lặp đi lặp lại theo khuôn mẫu, gây hấn, tự gây thương tích, hiếu động thái quá... trẻ có thể dùng thuốc điều trị ở mức thấp nhất có thể nhưng hiệu quả về mặt lâm sàng, bao gồm thuốc chống loạn thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc cải thiện sự chú ý nhưng phải kê đơn sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
2. Tự kỷ có cần can thiệp không?
Can thiệp đào tạo càng sớm càng có ích cho trẻ, trước 6 tuổi là độ tuổi can thiệp tốt nhất, thời gian can thiệp không dưới 3 giờ mỗi ngày. Tự kỷ là một chứng rối loạn phát triển thần kinh mãn tính và là một căn bệnh của cả vòng đời, khi chúng ta lớn lên, bệnh không những không tự khỏi mà còn có thể xuất hiện nhiều vấn đề nổi cộm hơn và dễ đi kèm với các vấn đề về cảm xúc. Cốt lõi của can thiệp là giúp trẻ đạt được chức năng xã hội tốt hơn.
3. Tự kỷ có thể huấn luyện tại nhà không?
Dựa trên sự can thiệp của các cơ sở phục hồi chức năng chuyên nghiệp, đào tạo phục hồi chức năng tại gia đình có thể giúp trẻ tiến bộ nhanh hơn. Huấn luyện gia đình có thể bắt đầu bằng việc xây dựng lịch trình có cấu trúc và thiết kế nội dung huấn luyện hàng ngày, bao gồm: rèn luyện khả năng tự chăm sóc bản thân trong cuộc sống hàng ngày, rèn luyện khả năng bắt chước, đào tạo vận động thô và vận động tinh, đào tạo kỹ năng xã hội... Trong quá trình này, cha mẹ có thể điều chỉnh, bổ sung nhiệm vụ theo sở thích của con, đồng thời đưa ra những phần thưởng về vật chất hoặc tinh thần khi hoàn thành nhiệm vụ.
4. Có những công nghệ và phương pháp mới nào để điều trị bệnh tự kỷ?
Tài liệu y học hiện tại về các liệu pháp bổ sung và thay thế cho bệnh tự kỷ còn hạn chế và nhiều trong số đó không được hỗ trợ đầy đủ. Các nghiên cứu cho thấy liệu pháp âm nhạc cụ thể, oxytocin, liệu pháp thú cưng, kích thích từ trường xuyên sọ, xoa bóp, phản hồi sinh học có thể có lợi. Hoặc đào tạo tích hợp thính giác, men vi sinh, bổ sung chế độ ăn, liệu pháp thải sắt , liệu pháp oxy cao áp, kích thích dây thần kinh phế vị, cấy ghép tế bào gốc đều là những ẩn số và nguy cơ tiềm ẩn cần được khám phá.