El Niño, La Niña và Thị trường chứng khoán
Ngày 8/6/2023, các nhà khoa học thuộc Cơ quan Đại dương và Khí quyển quốc gia Hoa Kỳ cho biết hình thái khí hậu El Niño đã chính thức quay lại, sau 3 năm liên tiếp trải qua hình thái khí hậu La Niña. Vậy El Niño, La Niña là gì những hiện tượng thời tiết này có ảnh hưởng như thế nào và liệu có một mối liên hệ nào đó với thị trường chứng khoán hay không?
Theo các chuyên gia và nhà nghiên cứu về môi trường và khí hậu đánh giá, thời gian xuất hiện trung bình của một hiện tượng El Niño là 11 tháng, đối với hiện tượng La Niña là 14 tháng và có những tác động trái ngược nhau đến thời tiết, lượng mưa...
Theo báo cáo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB) về các tác động và ảnh hưởng của các hiện tượng ENSO đến hoạt động nông nghiệp của Việt Nam cho thấy giá cả một số mặt hàng nông nghiệp có xu hướng tăng trong pha mạnh El Niño và giảm trong pha mạnh La Niña và nhìn chung sự kiện La Niña mạnh dẫn đến tăng GDP, năng suất nông nghiệp, nhưng không đủ để bù đắp tổn thất trong những năm El Niño mạnh trong lĩnh vực nông nghiệp của Việt Nam.
Theo số liệu tổng hợp của các nhà quan sát, kể từ năm 1950 đến nay thế giới đã trải qua 3 đợt pha mạnh La Niña và 3 đợt rất mạnh của hiện tượng El Niño. Theo dự báo, 2023-2024 sẽ là giai đoạn chứng kiến pha mạnh đến rất mạnh của hiện tượng El Niño sau khi đã trải qua giai đoạn La Niña kéo dài trước đó.
Xét trong phạm vi thời gian từ năm 1980 đến nay: một số thời điểm khi chỉ số Ocean Nino Index (ONI) tiến vào vùng mạnh – rất mạnh (trên 1.5oC - pha mạnh của El Niño) và vùng trung bình – mạnh (dưới - 1.0 oC - pha La Niña) đều khá trùng lặp với một số sự kiện đáng chú ý, ảnh hưởng lớn đến kinh tế thế giới cũng như thị trường tài chính - chứng khoán. Hiện nay theo số liệu đến hết tháng 6/2023 của Bloomberg, chỉ số ONI đang tiến vào vùng trung bình và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong giai đoạn còn lại của năm 2023.
Theo BSC, trong giai đoạn 1980 đến nay, thời điểm xảy ra các pha mạnh của ENSO có sự trùng lặp vào một số thời điểm diễn ra các sự kiện đáng chú ý trên thế giới có tác động, ảnh hưởng đến diễn biến kinh tế, tài chính, tuy nhiên đây chỉ là sự trùng lặp ngẫu nhiên và không có tính chất quyết định.
Giai đoạn 1982-1983 và 1988-1989 không có các sự kiện, diễn biến quá tiêu cực xuất hiện. Trong diễn biến của các nhóm ngành khi ONI bắt đầu tiến vào pha mạnh trong hiện tượng El Niño, hầu hết các nhóm ngành đều có diễn biễn tiêu cực – phần lớn bị tác động và chịu ảnh hưởng của sự kiện là chủ yếu – sau đó đều hồi phục trở lại sau khi hiện tượng này yếu đi.
Trong giai đoạn 2015 – 2016, trên TTCK Việt Nam, các nhóm ngành có hiệu suất tốt nhất khi hiện tượng El Niño yếu dần đi bao gồm: Viễn thông, Công nghiệp, Hàng tiêu dùng, Vật liệu cơ bản.
Nhóm ngành nào bị ảnh hưởng?
BSC đưa ra một số nhận xét về sự kiện này. Thứ nhất, hiện tượng El Niño, La Niña nhìn chung đều có những tác động, ảnh hưởng nhất định đến thời tiết, khí hậu và môi trường tại Việt Nam cũng như trên thế giới. Xét trên góc độ kinh tế, trong khi La Niña có phần tích cực trong việc làm gia tăng GDP, sản xuất tại lĩnh vực nông nghiệp thì El Niño lại gây ra thiệt hại, tổn thất đáng kể.
Thứ hai, những thời điểm El Niño, La Niña bước vào pha mạnh không phải là điều kiện để xảy ra các sự kiện tài chính tiêu cực - điều này phụ thuộc vào bản chất của bối cảnh kinh tế, địa chính trị trên thế giới - tuy nhiên đây cũng là một yếu tố mang tính chất tham khảo khi các hiện tượng này trở nên mạnh mẽ hơn, đặc biệt 2023-2024 được các chuyên gia dự báo có thể sẽ là giai đoạn “siêu El Niño”.
Thứ ba, tác động về giá cả hàng hóa là tương đối rõ nét, cụ thể giá cả một số mặt hàng nông nghiệp, ngũ cốc, thực phẩm có xu hướng tăng trong pha mạnh El Niño và giảm khi La Nina mạnh xuất hiện. Hiện nay, giá gạo đang có xu hướng tăng và phá đỉnh 15 năm trong bối cảnh nguồn cung toàn cầu bị đe dọa bên cạnh hiện tượng thời tiết El Niño bắt đầu cực đoan hơn ở một số quốc gia, khu vực.
Thứ tư, trên cơ sở diễn biến tình hình El Niño hiện tại và nghiên cứu của nhóm nghiên cứu, BSC khuyến nghị một số nhóm ngành có thể chịu ảnh hưởng, tác động trong diễn biến El Niño như: Lương thực, thuỷ sản và chăn nuôi.
 |
| Một số nhóm ngành lưu ý trong diễn biến El Niño |
Trong đó, nhóm ngành lương thực (PAG, LTG, QNS, SBT, LSS...) vừa chịu tác động tích cực như xu hướng tích trữ lương thực làm giá thế giới tăng; Vừa bị tác động tiêu cực là làm giảm năng suất và sản lượng sản xuất của nhóm ngành này do thiếu nước tưới và rủi ro diễn biến phức tạp của hạn mặn tại khu vực ĐBSCL.
Đối với nhóm ngành thuỷ sản (VHC, ANV, IDI và MPC...) thì là tác động tích cực đến giá và sản lượng xuất khẩu.
Còn nhóm chăn nuôi (HAG, DBC, BAF...) thì tác động tiêu cực do thay đổi thời tiết là điều kiện dịch bệnh bùng phát, giá thức ăn có thể neo ở mức cao...