Đạt ngưỡng… “báo động”
Rác thải điện tử (e-waste) là nhóm chất thải đặc thù phát sinh chủ yếu từ hộ gia đình và các văn phòng, công sở…, gồm các thiết bị như điện thoại, máy tính, laptop… bị hỏng không phục hồi được hoặc không được sử dụng do lỗi mốt.
 |
| Lượng rác thải điện tử đang đạt ngưỡng báo động |
Với tốc độ phát triển chóng mặt của khoa học kỹ thuật, công nghệ, rác thải điện tử đang tăng lên một cách nhanh chóng. Theo báo cáo từ Liên hợp quốc, mỗi năm Trái Đất gánh thêm khoảng 50 triệu tấn rác thải điện tử, trong đó, chỉ 20% được tái chế. Nếu không có sự can thiệp và hạn chế rác điện tử từ các quốc gia, tổng lượng rác thải sẽ tăng lên hơn gấp đôi vào năm 2050, khoảng 120 triệu tấn/năm.
Tại châu Âu, trung bình 11 trong 72 thiết bị điện tử thông thường của một hộ gia đình không còn được sử dụng hoặc đã bị hỏng. Hàng năm, mỗi người dân châu Âu thải từ 4 đến 5 kg rác thải điện tử.
Tại Việt Nam, hàng năm, mỗi người dân thải ra môi trường khoảng 1,3 kg rác điện tử, tương đương 116.000 tấn trên cả nước.
Chất độc hại có thể ngấm nguồn nước, phát tán vào không khí
Theo nghiên cứu của Tổ chức Bảo vệ môi trường Silicon Valley Toxics Coalition (trụ sở tại San Jose, California, Mỹ) và các nhà khoa học, kim loại nặng và hóa chất trong rác điện tử thường gặp là bari, đồng, niken, berili (trong các bo mạch chủ), cadmium (trong điện trở và chất bán dẫn); crom (trong đĩa mềm); chì (trong pin, màn hình máy tính) hay thủy ngân (trong đèn huỳnh quang, pin, nhiệt kế, một số sản phẩm y tế)… Các chất độc hại này có thể ngấm vào đất, nguồn nước, phát tán vào không khí gây ra ô nhiễm.
 |
| Xử lí chất thải điện tử không đúng cách |
Khi mới được sản xuất và trong quá trình sử dụng, các chất trong thiết bị điện tử thường không gây hại cho con người. Việc tích trữ rác điện tử ở các cơ sở thu mua phế liệu không đảm bảo điều kiện bảo quản, dưới tác động của mưa, nắng, bị va đập… các chất có hại bị phơi ra ngoài không khí, bị phóng thích ra môi trường sống bằng nhiều cách như hòa vào nước mưa, các hạt kim loại nhỏ di chuyển dần trong đất, thấm vào nguồn nước ngầm.
Trong quá trình xử lý rác điện tử không đúng quy cách, các kim loại có thể phân tách thành những phân tử nhỏ hơn, mang hóa chất độc hại hòa vào không khí, nước mưa và nhiễm độc cả khu vực. Đốt cháy rác thải điện tử một cách bừa bãi, làm khí đốt độc hại lẫn vào không khí gây ô nhiễm không khí, trong đó có cả chất thải dioxin rất dễ gây ra quái thai, dị tật đối với thai nhi.
Nước và không khí cũng dần dần vận chuyển các hóa chất, kim loại nặng từ rác điện tử từ khu vực quanh bãi rác ra môi trường rộng lớn hơn.
Smartphone, máy tính cũ sẽ đi đâu?
Việt Nam có nhiều chương trình thu hồi và xử lý, tái chế rác thải điện tử miễn phí do các nhà sản xuất thiết bị điện tử khởi xướng nhằm tuân thủ quy định về việc thu hồi và xử lý những thiết bị điện tử đã qua sử dụng.
Cụ thể, Hà Nội hiện có 5 thùng gom rác thải điện tử đặt tại Nhà văn hóa phường Nghĩa Tân (quận Cầu Giấy), UBND phường Tràng Tiền (quận Hoàn Kiếm), UBND phường Quán Thánh (quận Ba Đình), UBND phường Thành Công (quận Ba Đình) và Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội (quận Cầu Giấy).
Tại TP HCM cũng có 5 điểm thu gom rác thải điện tử đặt tại UBND phường 9 (quận 3), UBND phường 15 (quận 4), UBND phường 17 (quận Phú Nhuận), UBND phường 2 (quận Bình Thạnh) và Siêu thị Metro An Phú - MM Mega Market (quận 2).
Các loại rác thải điện tử được thu gom bao gồm điện thoại di động, laptop, máy tính, màn hình máy tính LCD, CRT, máy in, các phụ kiện công nghệ, pin... Việc tái chế, các thiết bị sau khi thu gom sẽ được vận chuyển về nhà máy xử lý chất thải nguy hại bằng xe tải chuyên dụng, sau đó được phân loại cẩn thận theo từng danh mục sản phẩm và bóc tách hoàn toàn theo từng dòng vật liệu.
Việc tham gia ủng hộ các chương trình thu gom, phân loại rác thải điện tử như vậy là một trong những cách tích cực nhất mà mỗi người có thể làm để bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, nhiều người Việt có thói quen đem bán đồng nát, hoặc vứt chung rác thải điện tử với rác thường. Trong khi đó, nhiều loại rác thải điện tử có chứa thành phần bari, đồng, niken; berili (trong các bo mạch chủ), cadmium (trong điện trở và chất bán dẫn), crom (trong đĩa mềm), chì (trong pin, màn hình máy tính),... là những kim loại nặng có khả năng gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.